هر آنچه درباره بیماری ایدز باید بدانید

HIV ویروسی است که در خون انسان، مایعات جنسی و شیر مادر زندگی می‌کند. این ویروس سیستم ایمنی بدن بیمار را ضعیف می‌کند، بنابراین بدن را برای مبارزه با میکروب‌های معمولی، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر مهاجمان دچار مشکل خواهد کرد. این بیماری عمدتاً از طریق تماس جنسی محافظت نشده و سوزن مشترک منتشر می‌شود. ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی در اثر ویروس HIV از کار می‌افتد و فرد بیمار می‌شود.

درباره ایدز

ایدز بیماری است که می‌تواند در افراد مبتلا به HIV ایجاد شود. این نام به پیشرفته‌ترین مرحله HIV اطلاق می‌شود. اما اینکه یک فرد HIV دارد به این معنی نیست که حتماً ایدز ایجاد می‌شود.

HIV سلول‌های CD4 را از بین می‌برد. افراد بالغ سالم به طور کلی دارای تعداد ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ سلول CD4 در هر میلی متر مکعب هستند. فرد مبتلا به HIV که تعداد CD4 او کمتر از ۲۰۰ در هر میلی متر مکعب باشد، به ایدز مبتلا می‌شود.

اچ‌آی‌وی بدون درمان می‌تواند در عرض یک دهه به ایدز تبدیل شود. در حال حاضر هیچ درمانی برای ایدز وجود ندارد و بدون درمان، امید به زندگی پس از تشخیص حدود ۳ سال است. اگر فرد دچار یک بیماری شدید شود، ممکن است این مدت کوتاه‌تر باشد. با این حال، درمان با داروهای ضد رتروویروسی می‌تواند از ابتلا به ایدز جلوگیری کند. اگر ایدز ایجاد شود، به این معنی است که سیستم ایمنی بدن به شدت در معرض خطر قرار گرفته است، یعنی به حدی ضعیف شده است که دیگر نمی‌تواند با موفقیت در برابر بیشتر بیماری‌ها و عفونت‌ها واکنش نشان دهد.

این باعث می‌شود که فرد مبتلا به ایدز در برابر طیف گسترده ای از بیماری‌ها آسیب پذیر شود، از جمله: پنومونی، بیماری سل، برفک دهان، بیماری قارچی دهان یا گلو، سیتومگالوویروس (CMV)، نوعی ویروس تبخال، مننژیت کریپتوکوکی، یک بیماری قارچی در مغز به نام توکسوپلاسموز و موارد دیگر.

کوتاه شدن امید به زندگی در افراد مبتلا به ایدز درمان نشده، نتیجه مستقیم خود بیماری نیست. بلکه نتیجه بیماری‌ها و عوارضی است که از ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن در اثر ایدز به وجود می‌آید.

راه‌های انتقال بیماری ایدز

اچ‌آی‌وی تنها از طریق فعالیت‌های خاص قابل انتقال است. رایج‌ترین راه‌های انتقال عبارتند از:

• داشتن رابطه جنسی واژینال یا مقعدی با فردی که HIV دارد. در صورت عدم استفاده از کاندوم یا عدم مصرف داروهای پیشگیری یا درمان HIV، موجب انتقال ویروس خواهد شد. قابل به ذکر است که سکس مقعدی خطرناک تر از رابطه جنسی واژینال است.
• استفاده مشترک از سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات مورد استفاده برای تهیه و تزریق مواد مخدر با فرد مبتلا از دلایل اصلی انتقال این ویروس است.

 راه‌هایی که رواج کمتری دارند، عبارتند از:

• انتقال از مادر به فرزند در دوران بارداری، تولد یا شیردهی. با این حال، استفاده از داروهای HIV و سایر استراتژی‌ها به کاهش خطر انتقال HIV از مادر به کودک کمک می‌کند.

اگر اقدامات ایمنی کافی وجود نداشته باشد، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی نیز می‌توانند در معرض خطر HIV ناشی از بریدگی‌های ایجاد شده توسط سوزن یا جسم تیز آلوده، قرار بگیرند.

اچ‌آی‌وی فقط در موارد بسیار نادر از طریق موارد زیر نیز پخش می‌شود:

• داشتن رابطه جنسی دهانی. اما به طور کلی، احتمال ابتلای یک فرد HIV منفی از رابطه جنسی دهانی با شریک HIV مثبت بسیار کم است.
• دریافت خون، فرآورده‌های خونی، یا پیوند عضو با بافت آلوده به HIV که این روزها به دلیل آزمایش‌های دقیق خون و اندام‌ها و بافت‌های اهدایی بسیار نادر است.
• گاز گرفتن توسط فرد مبتلا به HIV در تعداد بسیار کمی از موارد ثبت شده، موجب انتقال ویروس شده است. این موارد شامل آسیب بافتی گسترده و وجود خون بوده است. البته اگر پوست دچار پارگی نشود، خطر انتقال وجود ندارد.
• بوسیدن عمیق و با دهان باز اگر هر دو طرف زخم یا خونریزی لثه داشته باشند و خون شریک HIV مثبت وارد جریان خون شریک HIV منفی شود.

علائم ایدز

علائم HIV در مردان و زنان معمولاً یکسان است. اما ممکن است تفاوت‌هایی بین جنسیت‌ها وجود داشته باشد.

هم برای مردان و هم برای زنان، حدود ۲ تا ۴ هفته پس از آلوده شدن، ممکن است علائمی مشابه آنفولانزا ظاهر شود. این علائم ممکن است چند هفته طول بکشد و شامل:  تب، خستگی، دردهای عضلانی، عرق شبانه، راش، گلودرد و تورم غدد لنفاوی است.

مردان و زنان مبتلا به HIV ممکن است به عفونت قارچی دهان مبتلا شوند که برفک دهان یا کاندیدیازیس دهان نامیده می‌شود.  این بیماری باعث تورم و یک پوشش سفید ضخیم روی دهان، زبان و گلو می‌شود.

البته برخی از افراد هیچ علامتی از عفونت اولیه HIV را ندارند و نباید تنها به دنبال داشتن علائم باشید. اگر فکر می‌کنید در معرض HIV قرار گرفته‌اید، باید آزمایش بدهید.

پس از علائم شبه آنفولانزا در چند هفته اول، فرد وارد مرحله‌ای می‌شود که پزشکان آن را مرحله نهفتگی بالینی می‌نامند. زمانی که ویروس از خود در بدن شما کپی می‌کند، احساس بهتری خواهید داشت. اکثر افراد در این مرحله هیچ علامتی ندارند.

ایدز آخرین مرحله HIV است. زمانی که ویروس به سیستم ایمنی بدن شما آسیب جدی وارد کرده است. بدن در این حالت نمی‌تواند با بسیاری از عفونت‌ها مبارزه کند، در نتیجه علائم بیماری ایدز ظاهر می‌شود.

علائم ایدز عبارتند از: خستگی مفرط، کاهش وزن سریع، اسهالی که بیش از یک هفته طول بکشد، پنومونی، زخم در دهان، مقعد یا اندام تناسلی، تب یا تعریق شدید شبانه که مدام عود می‌کند، از دست دادن حافظه، لکه‌های قرمز، قهوه‌ای، صورتی یا بنفش رو یا زیر پوست. در صورت ابتلا به ایدز، پزشک داروهای ضد رتروویروسی (ART) را برای حفظ سلامت سیستم ایمنی تجویز می‌کند. همچنین ممکن است برای هر گونه عفونت یا مشکلات ناشی از ضعف سیستم ایمنی بدن به دارو نیاز داشته باشید.

علائم ایدز در مردان

توجه به این نکته مهم است که این علائم خاص مردانه می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر نیز باشد. اگر هر یک از این موارد را دارید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.

میل جنسی کم که نشانه هیپوگنادیسم است. به این معنی که بیضه‌ها به اندازه کافی هورمون جنسی تستوسترون تولید نمی‌کنند. این وضعیت با HIV مرتبط است.

هیپوگنادیسم همچنین می‌تواند باعث اختلال در نعوظ، افسردگی، خستگی، ناباروری، رشد موی کمتر در بدن و صورت، رشد بافت پستان و زخم روی آلت تناسلی شود. یکی از علائم رایج HIV زخم‌های باز دردناک یا زخم در دهان یا مری است. این زخم‌ها ممکن است روی مقعد یا آلت تناسلی ظاهر شوند و اغلب عود کننده هستند. درد یا سوزش هنگام ادرار کردن از علائم دیگری است که در مردان مشاهده می‌شود.

علائم ایدز در زنان

زنان مبتلا به ایدز ممکن است،  تغییرات در دوره پریود را تجربه کنند. خونریزی خفیف‌تر یا شدیدتر و علائم PMS شدیدتر از حالت معمول نیز ممکن است، رخ دهد. تغییرات هورمونی ناشی از ویروس بر روی سیستم ایمنی می‌تواند، علائم فوق را ایجاد کند. البته استرس یا بسیاری از بیماری‌های دیگر هم در ایجاد این مشکلات نقش دارند. پس در صورت وجود این علائم لازم نیست که به سرعت دچار نگرانی شوید. درد زیر شکم، ترشحات غیرمعمول واژن، تب، پریودهای نامنظم، درد هنگام رابطه جنسی و درد در قسمت بالای شکم از سایر علائم مشاهده شده در زنان است.

روش‌های تشخیص ایدز

برای تشخیص HIV از روش‌های متنوعی استفاده می‌شود که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم.

تست‌های غربالگری آنتی‌بادی

این آزمایشات، پروتئینی را که بدن در عرض ۲ تا ۸ هفته پس از عفونت HIV می‌سازد، بررسی می‌کنند. این روش‌ها تست‌های ایمونواسی یا الایزا نامیده می‌شوند و بسیار دقیق هستند. اما با توجه به اینکه آنتی‌بادی در بدن در واکنش به ویروس تولید می‌شود، این روش برای تشخیص زودهنگام ایدز خیلی کارآمد نیست. زیرا ممکن است در زمان آزمایش بدن هنوز آنتی‌بادی ترشح نکرده باشد.

نسخه‌های سریع این آزمایش‌های خون و مایعات دهانی می‌توانند با استفاده از کیت تشخیص ایدز و در ۳۰ دقیقه یا کمتر نتیجه بدهند. برای تهیه کیت‌های آزمایشگاهی می‌توانید از طریق سایت نارون تجهیز طب اقدام فرمایید.

آزمایش ترکیبی آنتی‌ژن / آنتی‌بادی

این آزمایشات می‌توانند HIV را زودتر از آزمایش‌های غربالگری آنتی‌بادی تشخیص دهند. آنها آنتی‌ژن HIV را بررسی می‌کنند، پروتئینی به نام p24 که بخشی از ویروس است و ۲ تا ۴ هفته پس از عفونت خود را نشان می‌دهد. آنها همچنین آنتی‌بادی‌های HIV را نیز بررسی می‌کنند. آزمایش سریع آنتی‌بادی / آنتی‌ژن می‌تواند در ۲۰ دقیقه نتیجه دهد.

آزمایش اسیدنوکلئیک (NAT)

این به عنوان آزمایش RNA نیز شناخته می‌شود. خود ویروس را جستجو می‌کند و حدود ۱۰ روز پس از تماس شما می‌تواند HIV را تشخیص دهد. گران است، بنابراین معمولاً اولین انتخاب نیست. اما اگر در معرض خطر بالایی هستید و علائمی شبیه آنفولانزا دارید، ممکن است پزشک بخواهد از آن استفاده کند.

کیت‌های تست در خانه

با استفاده از کیت‌های ایدز که خون شما را آزمایش می‌کنند، نیز می‌توانید در منزل، خود را از نظر ابتلا به ایدز بررسی نمائید. البته حساسیت این کیت‌ها در مقایسه با روش‌های آزمایشگاهی کمتر است. خرید این کیت‌ها از فروشگاه‌های لوازم آزمایشگاهی امکان‌پذیر است. با مراجعه به سایت نارون طب می‌توانید به راحتی کیت‌های آزمایشگاهی با کیفیت را تهیه نمایید.

جمع بندی

اگر فکر می‌کنید در چند روز گذشته در معرض ویروس قرار گرفته‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. داروهایی به نام پروفیلاکسی پس از مواجهه می‌توانند شما را از ابتلا به HIV بازدارند. به شرط آن‌که حداکثر ظرف ۷۲ ساعت پس از ابتلا به ویروس مصرف شوند. دوره مصرف معمولاً ۲۸ روز است.

داروهای درمان HIV تا حد زیادی می‌توانند شرایط زندگی فرد مبتلا را به حالت عادی نزدیک کنند.

مصرف روزانه داروی HIV به نام درمان ضد رتروویروسی می‌تواند بار ویروسی را بسیار پایین بیاورد. افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی که روزانه طبق تجویز داروی اچ‌آی‌وی مصرف می‌کنند و بار ویروسی غیرقابل شناسایی را در حد غیر قابل شناسایی نگه می‌دارند، عملاً هیچ خطری برای انتقال HIV به شریک HIV منفی از طریق رابطه جنسی ندارند. داروی HIV ابزاری قدرتمند برای جلوگیری از انتقال جنسی HIV است. اما فقط تا زمانی کار می‌کند که شریک HIV مثبت بار ویروسی غیرقابل شناسایی را حفظ کند. بنابراین افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی باید هر روز طبق تجویز داروی HIV مصرف کنند و به طور مرتب به پزشک خود مراجعه کنند تا آزمایش بار ویروسی انجام دهند.